Skarby dziedzictwa narodowego muszą być otaczane troskliwą opieką

Jubileuszowa 5. edycja Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata objęła 17 nowych wpisów z 17 instytucji pamięci z całej Polski. Trafiły na nią dokumenty średniowieczne, zbiory fotografii, dzieła literackie i muzyczne, obiekty o szczególnym znaczeniu kulturalnym i historycznym, dokumentujące ważne wydarzenia i działalność wybitnych osobistości, przechowywane na co dzień w polskich archiwach, bibliotekach i muzeach. Uroczystość wręczenia certyfikatów, poświadczających wpisanie dokumentów na listę, odbyła się w środę w Belwederze.

Podczas ceremonii odczytano list od prezydenta RP Andrzeja Dudy. "Program +Pamięć Świata+ umacnia poczucie wspólnoty łączącej całą ludzkość i zachęca, byśmy nawzajem dzielili się tym, co najcenniejsze. Skupia się on na dziedzictwie dokumentacyjnym, na materialnych zapisach największych osiągnięć ludzkości" - przypomniał prezydent. "Chlubimy się, że do pomników zbiorowej świadomości naszej cywilizacji zalicza się 18 dzieł pochodzących z Polski. Za dokonania o wartości globalnej uznano takie skarby naszej kultury, nauki, światłej myśli politycznej i wolnościowych idei jak autograf +De revolutionibus+ Mikołaja Kopernika i rękopisy Fryderyka Chopina, akty unii lubelskiej i konfederacji warszawskiej czy tablice 21 Postulatów Gdańskich z Sierpnia 1980 r." - przypomniał.

Listy krajowe programu prezydent określił jako "konary wielkiego drzewa ogólnoludzkiej pamięci". "Dla nas, Polaków, bogata lista najdonioślejszych dokumentów i zbiorów archiwalnych z naszych dziejów stanowi powód do dumy. Jest ona również swoistym lustrem, w którym możemy się przejrzeć, aby lepiej zrozumieć samych siebie, drogi historii, które przemierzyliśmy, i powinności na przyszłość, które się przed nami rysują" - zaznaczył prezydent, który objął 5. edycję Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata Patronatem Honorowym.

"Polska historia pełna jest trudnych, niejednokrotnie tragicznych doświadczeń. Nieraz zrywały one ciągłość naszej państwowości, burzyły dorobek pokoleń i skazywały na budowanie od nowa. Tym bardziej wszystkie skarby dziedzictwa narodowego, które udało się zachować i które świadczą o naszej nieugiętej woli trwania, muszą być otaczane troskliwą opieką, do czego walnie przyczynia się Polska Lista Krajowa Programu UNESCO +Pamięć Świata+" - ocenił Duda.

Głos zabrała także minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska. Certyfikaty odebrali przedstawiciele instytucji "opiekujących się" cennymi obiektami. "Pamięć jest ważna" - podkreśliła szefowa resortu kultury, dziękując "wszystkim osobom, organizacjom, instytucjom, dzięki którym nośniki tej pamięci przetrwały i przetrwają i będziemy mogli z nimi wkraczać w przyszłość".

Na listę w tym roku trafiły: "Praedicationes" - iluminowany rękopis kazań z ok. 800 r. (Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej), dokument papieża Innocentego II dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z 1136 r. (Archidiecezja Gnieźnieńska), przywilej koszycki z 17 września 1374 r. (Muzeum Narodowe w Krakowie Oddział Biblioteka Książąt Czartoryskich), Psałterz Floriański z przełomu XIV i XV w. (Biblioteka Narodowa w Warszawie), datowana na 1400-1642 r. metryka Uniwersytetu Krakowskiego (Uniwersytet Jagielloński - Biblioteka Jagiellońska w Krakowie), księga zastępcy króla w Wielkopolsce z 1440 r. (Archiwum Państwowe w Poznaniu), statuty nieszawskie z 1454 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie), przywilej lokacyjny miasta Zamościa z 10 kwietnia 1580 r. (Archiwum Państwowe w Zamościu), mapa, autorstwa Maurycego Beniowskiego, pochodząca z 1772 r. (Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Polska Akademia Nauk).

Wpisane zostały także: akt detronizacji cara Mikołaja I, datowany na 25 stycznia 1831 r. (Biblioteka Polska w Paryżu), rękopis "Chłopów" Władysława Reymonta z lat 1901-1905 (Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu), zapis pierwszego posiedzenie Sejmu Śląskiego w Katowicach z 10 października 1922 r. (Archiwum Państwowe w Katowicach), zbiór dokumentów pochodzących z masowych mogił w Katyniu, Charkowie i Miednoje (1900 - maj 1940) (Muzeum Katyńskie Oddział Martyrologiczny Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie), dziennik Zygmunta Klukowskiego z lat okupacji Zamojszczyzny (Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II), rękopisy dzieł symfonicznych, kameralnych i filmowych Henryka Warsa z lat 1947-1974 (Polish Music Center w Los Angeles), dokumentacja fotograficzna himalaisty Jerzego Kukuczki z lat 1948-1989 (Fundacji Wielki Człowiek w Krakowie-Katowicach), a także cykl fotograficzny "Zapis socjologiczny" prof. Zofii Rydet z lat 1978-1990 (Fundacja im. Zofii Rydet w Krakowie).

Wyróżnione obiekty polskiego dziedzictwa oglądać można od 25 czerwca na wystawie przed Kordegardą. Galerią Narodowego Centrum Kultury w Warszawie. Ekspozycja otwarta będzie do 15 lipca, następnie ruszy w objazd po kraju.

Program Pamięć Świata powołany został przez UNESCO w 1992 r., jego celem jest utrwalanie znaczenia wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. W ramach programu tworzone są trzy listy dziejowych pomników piśmiennictwa: międzynarodowa, regionalne i krajowe. Polska Lista Krajowego Programu UNESCO Pamięć Świata została ustanowiona w 2014 r. W kolejnych edycjach programu w latach 2014, 2016, 2018 i 2021 na listę krajową wpisanych zostało 58 dokumentów z kilkudziesięciu różnych instytucji. (PAP)

pj/ aszw/